Medische diagnostiek: Wat vraag ik, hoor ik en zie ik?

In de tandartspraktijk wordt de medische vragenlijst gebruikt om er achter te komen of een patiënt een medische aandoening onder de leden heeft en in welke zin dit consequenties heeft voor de tandheelkundige behandelingen. Het is belangrijk om de medische toestand van de patiënt up-to-date te houden. Dit gebeurt meestal door de volgende vragen te stellen:

  • Is er sprake van (nieuwe) medische ziekten?
  • Welke medicijnen gebruikt u?
  • Is er recent nog een bezoek aan de huisarts en/of een specialist geweest?

Hiernaast moeten de tandarts en mondhygiënist altijd bedachtzaam zijn bij niet te verklaren of anders verlopende orale ziektebeelden. Het up-to-date houden van de medische toestand van de patiënt op de hierboven genoemde manier is niet altijd afdoende. Een systematische gezondheidsvragenlijst is altijd aan te bevelen.

Waar moeten de tandarts en mondhygiënist allemaal op letten?

Drastisch veranderde mondgezondheid
Indien een patiënt altijd een stabiele mondgezondheid heeft gehad en dit beeld ineens verandert, dan moet er een belletje gaan rinkelen. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat een patiënt ineens last heeft van ontstoken gingivae ondanks een goede mondhygiëne. Verwijzing naar de huisarts voor nader onderzoek is dan op zijn plaats. Het zou namelijk kunnen dat er een systemische aandoening aan ten grondslag ligt, zoals diabetes mellitus.

Bijwerkingen medicatie
Van veel medicijnen is het bekend dat er bijwerkingen kunnen optreden in het orofaciale gebied. Een voorbeeld is het nifedipine (calcium-antagonist), wat veel gebruikt wordt bij hypertensie. Dit medicijn kan gezwollen gingivae veroorzaken. Indien de patiënt last heeft van mond gerelateerde bijwerkingen dan zou de arts (specialist) een alternatief geneesmiddel voor kunnen schrijven.
Het kan ook zijn dat er in de bijsluiter geen bijwerking wordt omschreven maar dat er wel een zwaar vermoeden is van een relatie tussen een mond gerelateerde afwijking en het gebruik van een bepaald medicijn. Een eventueel vermoeden zou bij Lareb (Landelijk registratie bureau bijwerkingen) gemeld moeten worden. Dit kan via de website www.lareb.nl. Uit onderzoek blijkt dat tandartsen dit nog te weinig doen.

Medicatie met (directe) consequenties voor de tandheelkundige behandeling
Het gebruik van bisfosfonaten kan ernstige consequenties hebben. Er kan namelijk – spontaan of na extractie van een gebitselement – osteonecrose ontstaan. Het kan zijn dat de patiënt het medicijn jaren geleden heeft gebruikt of zich er niet bewust van is omdat het ‘eens in de zoveel tijd’ intra-veneus toegediend wordt. Het is dus van groot belang dat de tandarts er achter komt of deze medicijnen gebruikt worden. Indien een patiënt gaat beginnen met het gebruik van bisfosfonaten dan is het aan te raden de patiënt focusvrij te maken voor de start van het gebruik.

Een ander voorbeeld is het gebruik van antistollingsmiddelen zoals acenocoumarol. Vlak voor een tandheelkundige ingreep moet de INR-waarde bepaald worden door de trombosedienst.

(Vroegtijdig) ontdekken van medische aandoeningen
Soms manifesteert een medische aandoening zich als eerste in de mondholte. Bij een niet-pluis gevoel is het dus aan te raden de patiënt door te sturen naar de huisarts. Hierbij kan er belangrijke informatie gehaald worden uit de anamnese. Als een patiënt zich niet lekker voelt en in korte tijd veel is afgevallen dan is dit vaak een slecht teken. Ook de behandelhistorie kan nuttige aanvullende informatie geven. Een ziekte zoals het Syndroom van Sjögren kan zich heel langzaam ontwikkelen. Indien een patiënt altijd al veel gaatjes heeft gehad ondanks een goede mondhygiëne dan kan dit (naderhand) een eerste teken geweest zijn van het syndroom van Sjögren. Het is dus altijd goed om verder te kijken indien bijvoorbeeld een hoge cariësactiviteit niet te verklaren is.

Speekseldiagnostiek
Tegenwoordig kan er veel informatie gehaald worden uit het speeksel van de patiënt. Zo kunnen bijvoorbeeld luchtweginfecties opgespoord worden, kan er gezien worden of er sprake is van kanker of gezien worden wanneer de ovulatie plaatsvindt. Misschien gaat de tandarts in de toekomst een grotere rol gaat spelen in het afnemen van speekseltesten.

Boodschap

Jezelf blijven verwonderen is het begin van inzicht.

  • Kijk even verder dan alleen maar naar de mond.
  • De mond is de spiegel van gezondheid.
  • Dr. Denise van Diermen studeerde geneeskunde aan de UvA. Na enige jaren te hebben gewerkt als arts-onderzoeker verplaatste ze haar werkplek naar ACTA. Sinds 1995 is ze werkzaam als universitair docent bij de vakgroep Mondziekten en Kaakchirurgie/Ziekteleer en Medisch Tandheelkundige Interactie (MTI).
    Zij geeft frequent lezingen en nascholingen voor tandartsen en mondhygiënisten. In 2013 is ze gepromoveerd op een onderzoeksproject naar richtlijnen voor invasieve tandheelkundige ingrepen bij patiënten met antitrombotica. Denise van Diermen publiceert regelmatig artikelen in Nederlandstalige en buitenlandse tijdschriften en is mederedacteur van het boek: Ziekteleer voor Tandartsen.

    Verslag door Marieke Filius, onderzoeker bij de afdeling MKA-chirurgie, UMCG, voor dental INFO van de lezing van dr. Denise van Diermen tijdens het congres Diagnostiek van Bureau Kalker.
    Aug 2015

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Wat is je functie?

/door Lees meer over: Congresverslagen, Kennis