MTA: de gouden standaard bij endodontische herbehandeling

Een overzicht van MTA en biokeramische producten bij de endodontische herbehandeling, door endodontoloog Marga Ree. Verslag van haar lezing tijdens het congres De endodontische herbehandeling.

Biomaterialen

Worden gebruikt in een medische toepassing met de bedoeling een interactie aan te gaan met levende weefsels.
Bestaan uit dierlijk of menselijk materiaal, metalen, polymeren, keramieken of samenstellingen hiervan.
Kunnen bio-tolerant, bio-inert of bio-actief zijn
Bio-tolerant: materiaal wordt gedoogd
Roestvrijstaal, polymethacrylaat (PMMA)
Bio-inert: geen weefselreactie
Titanium, aluminiumoxide, zirkoniumoxide
Bio-actief: actieve binding met omliggend weefsel
Bioglas, calciumfosfaat, hydroxyapetiet

MTA is bioactief en lokt een positieve reactie uit. Het maakt hydroxyapatiet en sluit dus hermetisch af. Het heeft een hoge pH en antibacteriële eigenschappen. MTA bestaat uit Portlandcement en bismutoxide. Dit laatste kan verkleuringen in dentine veroorzaken. Portlandcement is een mengsel van: dicalciumsilicaat, tricalciumsilicaat, tricalciumaluminaat, calciumsulfaat en tetracalciumaluminaatferriet.

Eigenschappen van MTA

Biocompatibel
Goede afsluiting
Stimuleert een biologische respons in osteoblasten
Stimuleert vorming van reparatief dentine
Cementconductief en/of cementinductief door regulering gedrag van cementoblasten
Antimicrobieel

Bioactiviteit van MTA

Als MTA in contact komt met water komt er Ca(OH)2 vrij
Ca(OH)2 kan met fosfaten uit weefselvloeistof hydroxyapatiet vormen
Dit verklaart de weefsel-inductieve eigenschappen

Biokeramische materialen zijn anorganische, metaalvrije, biocompatibele materialen met gelijksoortige fysische eigenschappen als het weefsel dat ze herstellen of vervangen. Toepassingen die we allemaal wel kennen zijn: orthopedie, coatings op hartkleppen, kunstligamenten en tandheelkundige implantaten.

Op de Nederlandse markt zijn momenteel MTA bevattende sealers en putties en biokermische sealers en putties verkrijgbaar. Biodentine is zon biokeramische putty. Het is niet zo gemakkelijk te verwerken omdat het mengen met grote nauwkeurigheid dient te worden gedaan. Een half druppeltje te veel of te weinig kan al een probleem zijn. De juiste schudtijd kan mede afhangen van het merk schudder. Gelukkig werkt de fabrikant hieraan. Ook geeft het wat minder röntgencontrast dan MTA. Het is meer geschikt als onderlaag of overkappingsmateriaal bij een pulpaexpositie.

Een materiaal dat onlangs op de markt is gebracht, is een putty op basis van MTA MM-MTA van Micromega of MTA caps van Acteon, het mengen is eenvoudiger omdat het al in capsules zit die alleen nog hoeven te worden geschud. Deze MTA putty blijft wat coherenter dan MTA, dat reageert op vocht en kan vervloeien. Er is op dit moment nog geen literatuur beschikbaar over deze MTA putties, zodat terughoudendheid is geboden om deze putties aan te bevelen voor klinische toepassingen.

Ree raadt aan om een Dovgan carrier te gebruiken om het MTA aan te brengen, deze zijn er in verschillende soorten en ook disposable.

Indicaties voor biokeramische putties

Endosequence Root Repair Material Putty van Brasseler
– Apicale barrière bij open apex
– Afsluiten van perforaties
– Retrogade vulling na apexresecties
– Uithardingstijd van 4-12 uur, dus niet geschikt om meteen mee te restaureren
Biodentine
– Directe pulpa overkapping, en pulpotomie
– Klinisch onderzoek gaande naar endodontische toepassingen zoals apexificaties, retrograde vullingen, en sluiten van perforaties
– Hardt relatief snel uit, zou in dezelfde zitting bedekt kunnen worden met composiet

Biokeramische cementen

Endosequence BC sealer /Smart Paste Bio
– Calciumsilicaat cement
– Voorgemengd en gemakkelijk aan te brengen
– Goede flow
– Prijzig

Cementen op basis van MTA

MTA fillapex
– Kunsthars cement met MTA partikels
– Bioactiviteit
– Minder gunstige resultaten m.b.t. cytotoxiciteit
Tech Biosealer
– Gebaseerd op MTA
– Poeder en vloeistof lastig aan te brengen
– Droogt snel uit bij warme obturatietechniek
– Relatief goedkoop

Biokeramische putties en cementen

Hydrofiel, hoge pH
Dimensioneel stabiel
Variabele uithardingstijd
Biocompatibiliteit en bioactiviteit MTA
Weinig publicaties over afsluitende eigenschappen
Nauwelijks in vivo onderzoek, geen lange termijn resultaten

Lange termijn prognose MTA

16 perforatie casussen (5 laterale, 5 strip, 3 furcatie, en 3 apicale perfs) behandeld met MTA resulteerden in 100% succes na 1 jaar. Main et al JOE 2004
9 van de 10 casussen met een perforatie in de furcatie afgesloten met MTA waren succesvol na 5 jaar. Pace et al OE 2008
18 van de 21 perforatie casussen (verschillende locaties) afgesloten met MTA lieten volledige genezing zien bij de follow up na 1-5 jaar (gemiddeld 3 jaar). Mente et al JOE 2010
4 perforatie casussen afgesloten met MTA toonden volledige genezing bij een follow-up tussen de 4,5 en 13 jaar. Ree et al. JOE 2012

Marga Ree studeerde in 1979 af als tandarts aan de Universiteit van Amsterdam. In 2001 heeft zij haar postdoctorale opleiding endodontologie voltooid en geeft sindsdien regelmatig postacademische cursussen en lezingen in binnen- en buitenland. Zij heeft diverse publicaties op haar naam staan in nationale en internationale vakbladen en boeken op het gebied van endodontologie en algemene tandheelkunde. Sinds 1980 heeft zij een praktijk in Purmerend, waarvan de laatste twaalf jaar een verwijspraktijk voor endodontologie.

Verslag door Maja Faasen voor dental INFO van het congres De endodontische herbehandeling van bureau Kalker