Ouderen, medicijnen en mondzorg

Ruim 15% van de 65-75 jarigen gebruikt 4 of meer soorten medicijnen. Veel mensen komen in het ziekenhuis terecht wegens verkeerd gebruik ervan. Ook voor de mondzorger ligt hier een taak.

Verslag van de lezing van mevrouw dr. Kwakkel tijdens het NVM congres.

Begeleiding bij het gebruik van medicijnen is erg belangrijk. Ook voor de mondzorger is hier een taak weggelegd. Denkt u aan het aanraden van pijnstillers. Kan dit altijd en zomaar? Dat het vrij te verkrijgen is, wil niet zeggen dat het compleet veilig is. Ook gebruiken mensen vaak nog medicijnen erbij waarvan de eigen apotheek of huisarts geen weet heeft. Kan dit wel samen? Vraag dus altijd naar de medicijnen die uw patiënt gebruikt en vraag goed door!

Risicofactoren
Let bij uw patiënten vooral op de de risicofactoren die geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames tot gevolg kunnen hebben:

Verminderde nierfunctie
Therapie ontrouwheid
Verminderde cognitie / vergeetachtigheid en verwardheid

Doordat ouderen fysiologisch anders in elkaar zitten, kunnen medicijnen heel anders uitpakken dan bij jongeren. Ouderen hebben sowieso al een verminderde nierfunctie en leverfunctie. Tevens is er sprake van een andere verdeling van het vetweefsel en lichaamswater. Hierdoor werken lipofiele medicijnen langer en hydrofyle medicijnen sterker. Door vergeetachtigheid kan de oudere vergeten dat hij de medicijnen al ingenomen heeft. Vervolgens kan het medicijn dat de oudere dan nogmaals neemt, al de toxische waarde bereiken. Ouderen slikken vaak meerdere medicijnen. Hierdoor is er vanzelf meer interactie. Sommige medicijnen gaan echt niet samen. Verder zijn ouderen extra gevoelig voor bijwerkingen en hebben vaak meerdere aandoeningen, dus meer mogelijke contra-indicaties. Ook kunnen lichamelijke beperkingen het gebruik belemmeren omdat men bijvoorbeeld de verpakking niet open krijgt.

NSAIDs

NSAIDs gaan vaak niet samen met andere medicijnen. Hier een overzicht:

Cumarines kan verhoogde bloedingsneiging veroorzaken
Bètablokkers verlaagd de antihypertensieve werking
Corticosteroïden en SSRI kunnen een maagbloeding veroorzaken
Lithium kan plasmaspiegel verhogen
Methotrexaat verlaagd de renale klaring

Contra-indicaties

Astma (COPD)
Lever- en nierfunctiestoornis
Hartfalen

Antibiotica

Amoxicilline en cumarines kunnen bloedingsneiging verhogen
Miconazol en cumarines kunnen bloedingsneiging verhogen
Co-trimazoxazol + fenytione kunnen fenytione spiegels verhogen
Adrenaline + bètablokkers kunnen bloeddruk verhogen en bardycardie veroorzaken

Wat kan mondhygiënist / tandarts doen?

Signaleren en actie ondernemen bij verkeerd gebruik: bel apotheek. Vertel wie je bent, welke opleiding/kennis/taken/verantwoordelijkheden.
Voorlichting geven.
Anamnese afnemen en aanvullende informatie vragen: Nooit problemen geweest bij gebruik van medicijnen? Zo ja, wat dan?

ProfessionalsPlatform
Afsluitend waren op het podium enkele ervaringsdeskundigen uitgenodigd: mondhygiënisten en tandartsen die in verpleeghuizen werken, een oudere (vader van één van de mondhygiënisten). Ze gingen in discussie naar aanleiding van filmpjes van mensen die werken in verzorgingshuizen. Praktische tips die hierbij naar voren kwamen:

Ga een gesprek aan met de oudere. Vraag naar vroeger en zijn ogen lichten op. Vraag naar wat hem is overkomen en luister.
Luister echt naar de oudere. Neem hem serieus!
Ga mee in het verhaal van een demente, spreek hem niet tegen.
Is iemand al lang niet geweest? Ga er achteraan! Ga je patiëntenbestand na.
Het is onze verantwoordelijkheid om deze mensen actief op te zoeken.
Verzorg workshops voor het verzorgend personeel. Instrueer, maak protocollen.
Blijf de privacy respecteren van een oudere.
Praat niet over het hoofd van een oudere heen.
Soms voel u zich als een pastoraal medewerker, maar tijd nemen voor de patiënt is echt heel belangrijk. Daar helpt je iemand echt mee!!!

Bron:
Verslag van de lezing van mevrouw dr. Kwakkel tijdens de NVM voorjaarsvergadering 2011

Door: Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist