Tips voor het geven van patiënteninformatie en -instructie

Stap 1: Ontwikkel een positieve band
Zorg ervoor dat uw patiënt zich comfortabel voelt, als u begint met uw instructie. Anders kan er een blokkade zijn en zal uw boodschap niet aankomen. Als een patiënt er moe uit ziet bij aankomst in uw praktijk, kunt u het best wat extra tijd nemen om er achter te komen of er een probleem is. Uiteindelijk zal de aandacht die u hieraan geeft tijd besparen en ongemakken voorkomen.
De eerste stap is bij de patiëntcommunicatie dus uw bewustzijn van de gemoedstoestand van uw patiënt tijdens de afspraak. Geen makkelijke taak!

Stap 2: Maak uw patiënt bewust van het probleem
De interesse om het probleem op te lossen komt pas, als de patiënt weet wat de gevolgen zijn van niks doen. Maak duidelijk wat niks doen de patiënt kost aan energie, tijd, gezondheid, discomfort en geld. Bij elke patiënt moet helder zijn wat de voordelen zijn van actie ondernemen.

Patiënten willen graag de situatie verbeteren als

• Ze het probleem als ernstig of storend genoeg zien
• Ze genoeg waarde hechten aan hun gezondheid
• Ze geloven dat de aangeboden oplossing hun tijd en moeite waard is en ook echt hun conditie verbetert.

Help de patiënt de situatie te bekijken en bekijk welke situatie gewenst is. Vraag wat de patiënt bereid is te doen en van plan is te doen. De patiënt moet zoveel mogelijk het proces ‘beheren’. U leert een patiënt gedrag en kennis aan en laat hem meebeslissen over het behandelplan. Dit motiveert patiënten om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun behandeling Een patiënt ‘co-therapeut’ maken zou het doel moeten zijn van de mondzorgprofessional.

Stap 3: Achterhaal de drive van uw patiënt
Om uw patiënt succesvol te motiveren, is het belangrijk te weten welke motivatiefactoren hij of zij heeft. Met andere woorden: wat zal iemand aanzetten tot actie?

Er zijn vijf factoren die patiënten kunnen motiveren

1. Geld
2. Zelfbehoud
3. Macht en erkenning
4. Sociaal / romantiek
5. Populariteit en anderen tevreden willen stellen

Geld
We hebben allemaal wel eens te maken gehad met mensen met geldproblemen. Bijvoorbeeld iemand die geld uitgeeft aan mooie sieraden of make-up maar niets besteedt aan de eigen gezondheid, ‘wat toch niemand ziet’. Deze patiënten kunt u gemakkelijk motiveren door te zeggen dat de werkwijze hen later geld zal besparen.

Zelfbehoud
Zelfbehoud is de motiverende factor van mensen die in alles geïnteresseerd zijn wat hen gezond zal houden. Soms zijn ze bang om ziek of gehandicapt te worden. Ze zijn vaak goed in het opvolgen van de instructies, als ze eenmaal de functie en het belang ervan begrijpen.

Ze zijn al erg gezondheidsbewust en weten vaak de laatste gezondheidsnieuwtjes en verwachten van ons dat we goed geïnformeerd zijn over de laatste technische snufjes binnen de tandheelkunde en ziektepreventie. Ze waarderen het als u hen nieuwe producten laat zien en vertelt over uw laatste cursus of over literatuur die u gelezen heeft.

Het delen van informatie met dit soort patiënten helpt vaak bij de motivatie een behandeling te laten doen of gedrag te veranderen. Deze patiënten zijn het gemakkelijkst te motiveren.

Macht en erkenning
Dan zijn er patiënten die erkenning vragen van hun eigen macht. Vaak werken deze mensen op een machtige positie en willen ze dat u weet dat zij ‘in control’ zijn en dat hun tijd kostbaar is. Het zijn de patiënten die bij binnenkomst meteen vragen: “Hoe lang gaat dit duren?”, er op duidend dat hoe lang of kort het dan ook mag duren, het sowieso te lang is. Al hun afspraken ‘moeten’ op tijd beëindigd worden. Deze patiënten willen niet ‘lastig gevallen’ worden met instructies want ‘ze weten toch al hoe het moet’ en ook ‘hebben ze het al een keer eerder gehoord’. Patiënten uit deze categorie kunnen de meeste frustraties bij mondzorgverleners oproepen. Als ze geïnformeerd moeten worden over de slechte conditie van hun gebit, moet dit erg voorzichtig gebeuren. Ze zullen snel beledigd zijn als u hen vertelt dat ze hun gebit niet goed schoon houden.

Ze willen hun tijd niet verspillen. U moet de informatie dus beknopt vertellen. Laat de oorzaak en het gevolg zien aan de patiënt: dit is vooral effectief als u benadrukt hoeveel tijd het de patiënt uiteindelijk kan besparen. Deze patiënten moeten het gevoel hebben dat hij zelf de macht hebben tijdens de zitting. Zij zullen de instructies niet opvolgen als ze niet het gevoel hebben dat ze zelf een keuze hebben om dit wel of niet te doen.

Sociaal
Patiënten die door vooral door de factor Sociaal / romantiek gemotiveerd raken, zijn vaak geïnteresseerd in de esthetische kant van het verhaal. Ze willen er goed uit zien, er jong uit blijven zien en doen dingen waardoor ze zich goed gaan voelen over zichzelf.

Veel ‘babyboomers’ zijn een natuurlijke markt voor ‘look good, feel good’ services. Een gevoel van sociale identificatie door dingen te doen die ‘in’ zijn, kan dit soort patiënt erg motiveren. Vaak zijn dit de patiënten die ongerust zijn over een slechte adem of over hoe hun gebit eruit ziet. Waarschijnlijk zijn zij meer geïnteresseerd in het esthetische aspect van een product dan in de preventieve werking. Dus bij een instructie moet u vooral benadrukken dat het hen er jonger uit kan laten zien en dat ze zich erdoor beter gaan voelen. Prijs ze bij een volgende behandeling over het uiterlijk van hun tanden als ze uw instructies goed hebben opgevolgd.

Populariteit / anderen tevreden willen stellen
Als laatste hebben we de patiënt die graag andere mensen tevreden stelt. Ze willen aardig gevonden worden door u en door anderen. Ze zijn ook geïnteresseerd in dingen die hen mooier maken zodat ze populairder worden. Hun gevoel van eigenwaarde en zelfverwezenlijking heeft uw goedkeuring nodig en soms vertellen ze u dat ze alles hebben gedaan wat u adviseerde, zelfs als het heel duidelijk is dat ze dit niet hebben gedaan. U kunt hen dan het beste complimenteren omdat ze moeite hebben gedaan: dit werkt wonderlijk goed om de zelfzorg te blijven stimuleren. Laat zien hoe ze het nog beter kunnen doen, maar blijf altijd positief commentaar leveren over wat ze al gedaan hebben.

Stap 4: Stippel het behandelplan uit
Bij het uitstippelen van een behandelplan moet u eerst weten wat de patiënt vindt, voordat u zijn mening probeert te veranderen. Luister zonder te interrumperen of te veroordelen. Laat de patiënt zich voorstellen hoe een verbeterde situatie eruit zal zien. Wat wil de patiënt dat er gaat gebeuren? Wat wil hij, als co-therapeut, veranderen? Hoe kunt u samenwerken om tot een behandelplan te komen?

De volgende stap is het assisteren van de patiënt met het kiezen van zijn doelen, gebaseerd op de prioriteiten die jullie zelf hebben gekozen als co-therapeuten. Eenmaal aan dat doel verbonden, is de patiënt verantwoordelijk voor het slagen van de doelen die hij heeft gekozen. Als co-therapeut helpt u door hem aan te sporen het doel te bereiken.

Om het behandelplan te laten slagen moeten de doelen:

• Helder zijn
• Specifiek zijn
• Realistisch zijn
• Een verbetering zijn voor het probleem van de patiënt
• Binnen een bepaald tijdsbestek realiseerbaar zijn

U kunt patiënten helpen met het veranderen van hun houding door ze te coachen in het ontwikkelen van een nieuwe kijk op problemen en oplossingen.

Om patiënten te motiveren hun gewoontepatronen te doorbreken, moet niet alleen hun houding veranderen. Als eenmaal de beoogde doelen zijn bedacht, help de patiënt dan om ze te bekritiseren.

Nu kunt u de patiënt helpen met het bedenken van zoveel mogelijk strategieën om de doelen te bereiken. Dat verhoogt de kans dat een van de strategieën of een combinatie hiervan zal gaan werken voor deze patiënt. Het is aan de mondzorgprofessional, om de patiënt te helpen met het kiezen van een of meerdere strategieën die bij zijn behoeftes, voorkeur en middelen past. De behandelaar en patiënt, als een team, moeten ook voorzien wat de weg naar het doel zou kunnen blokkeren. Als laatste moeten deze strategieën vertaald worden in een stappenplan.

Stap 5: Geef instructies
Pas als u bovenstaande stappen heeft doorlopen, kunt u beginnen met instructies voor het verbeteren van de mondhygiëne.
In een artikel in Dental Hygiene presenteert Diana Huntley vijf basisprincipes voor instrueren.

Hoeveelheid informatie
Het onderliggende principe van het geven van instructies, is het geven van precies zo veel informatie als de patiënt aan kan. Als de patiënt teveel informatie krijgt, dan zal de patiënt het niet onthouden. Onderzoek dus eerst of er sprake is van geestelijke of fysieke belemmeringen bij het communiceren. Bedenk ook dat informatie het beste te verwerken is in kleine stukjes en op verschillende manieren kan worden gepresenteerd: gesproken, geschreven en gedemonstreerd.

Feedback vragen
Praat niet te snel. Vraag om feedback van de patiënt om te zien of de patiënt het heeft begrepen. De kans op succes neemt toe als u eerst goed bekijkt hoeveel informatie een patiënt aankan en vervolgens stapsgewijs vaardigheden aanleert. Dit geldt ook als u de patiënt leert tanden te stokeren of te poetsen.

Supervisie
De patiënt moet laten zien of hij het ook daadwerkelijk kan. Er is anders geen manier om er achter te komen of de patiënt de instructies heeft begrepen en kan uitvoeren. Vaak zeggen patiënten dat ze het hebben begrepen, terwijl dat niet zo is. Als een patiënt een instructie nog niet onder de knie heeft, wacht dan met geven van een volgende instructie.

Feedback geven
Door direct feedback te geven voorkomt u dat de patiënt een techniek verkeerd aanleert. Als u wacht tot de volgende afspraak met de patiënt, kan het zijn dat de patiënt de techniek verkeerd toepast en beschadigingen aanbrengt.
Ook veranderen patiënten vaak datgene wat ze hebben geleerd. Door meteen feedback te geven, zorgt u ervoor dat de verkeerde techniek geen gewoonte kan worden.

Positieve feedback
Feedback moet niet veroordelend, maar op een ondersteunende manier gegeven worden. Positieve, versterkende feedback vergroot de kans dat het goede gedrag zich herhaald.

Dit wil niet zeggen dat u niet mag corrigeren of dat u de patiënt moet complimenteren, terwijl hij of zij het niet goed doet. Soms moet u de situatie stop zetten en opnieuw beginnen. Als het nodig is, demonstreer dan hoe de patiënt iets effectiever kan doen om het gewenste resultaat te bereiken. Daarmee voorkomt u dat u benadrukt dat de patiënt het verkeerd doet. Een patiënt moet zich namelijk nooit incompetent gaan voelen.

Stap 6: Blijf stimuleren
Bij elke recall moet er niet-veroordelend geëvalueerd worden. De patiënt moeten weten of het doel – met uw hulp – is bereikt. Laat zien op welk gebied de patiënt nog vooruit moet gaan. Als de patiënt moeite heeft met een vaardigheid, toon dan medeleven en benoem waarin de patiënt wel goed is. De moeite die de patiënt doet en de vooruitgang die een patiënt maakt, moeten worden geprezen. Wacht niet met complimenteren totdat de patiënt de vaardigheid perfect beheerst. Als de moeite die de patiënt doet niet wordt erkent, dan dan zal hij of zij stoppen met proberen. Door op fouten te wijzen zonder op goede punten te wijzen, kan de patiënt denken dat het leren van de vaardigheid niet de moeite waard is. Gewoon de instructies herhalen, zonder de gedane moeite te erkennen, leidt waarschijnlijk niet tot succes.

Er zijn verschillende manieren om bruikbare, niet-bedreigende feedback te geven:

• Focus op het doel, niet op de persoon. Laat zien wat er moet gebeuren en hoe het doel het effectiefste bereikt kan worden.
• Baseer feedback op feiten: op het geobserveerde en niet op gevolgtrekkingen.
• Zeg wat u ziet, maar niet wat u ervan denkt. Spreek geen oordeel uit.
• Geef aan hoe ver de patiënt nog van het doel af is. Zeg niet hoe slecht of hoe goed het is.
• Deel informatie. Houd geen ‘lezing’.
• Biedt alternatieven. Stel niet dat er maar één goede weg is.
• Vertel niet meer dan de patiënt aankan. Dat is soms minder dan wat u vindt dat de patiënt moet weten.
• Vertel wat nuttig is voor de patiënt, niet voor uzelf.

Blijf de patiënt als co-therapeut zien. Laat nieuwe technieken zien waarmee de effectiviteit omhoog kan gaan. Laat nieuwe producten zien, vooral die de zelfzorg makkelijker maken en succesvoller.

Na het evalueren van de originele doelen, is het tijd om nieuwe doelen te stellen Begeleid patiënten naar een succesvol zelfzorgprogramma. Succes is progressie, niet perfectie.

Door: Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist