Aften komen veel voor (bij circa 20% v.d. populatie). Meestal gaat het om 1 of meerdere oppervlakkige, pijnlijke ulcera op het mondslijmvlies, die vanzelf overgaan in 1-2 weken. Er bestaan echter chronisch recidiverende varianten, waarbij patiënten continu ulcera hebben, en soms ontstaan grote ulcera die weken tot maanden persisteren.
Soorten aften:
De gewone aften worden ingedeeld in de groep recurrente stomatitis aphtosa, onder te verdelen in:
1. Minor aften:(80%), de gewone aften: 1-5 ulcera, < 10 mm (3-10 mm), ondiepe grijze erosies op erythemateuze halo, geneest littekenloos in 7-10 dagen, variabel recidiverend. Komt vanaf kinderleeftijd voor, bij 1% van kinderen onder de 5 jaar.
2. Major aften: 1-10 ulcera, > 10 mm (1-3 cm), grotere, diepe kratervormige ulceraties, geneest met littekens in 10-30 dagen, vaak recidiverend. Ontstaat doorgaans na puberteit.
3. Herpetiforme aften: 10-100 ulcera, 1-3 mm, 7-14 dagen, ondiepe ulcera, kleine erythemateuze halo. Begint tussen 20-30 jaar, klachten nemen toe tussen 30 en 40 jaar en daarna af.
Aften als onderdeel andere aandoeningen:
Aften kunnen ook voorkomen als onderdeel van Behçet’s syndroom (minor aphtae, plus 2 of meer geassocieerde symptomen zoals genitale ulcera, uveitis posterior, synovitis, cutane pustuleuze vasculitis, of meningoencephalitis), bij inflammatoire darmziekten (coeliakie, Crohn, colitis ulcerosa, malabsorptiesyndromen), bij enkele zeldzame syndromen (cyclische neutropenie, benigne familiale neutropenie, MAGIC syndroom (mouth and genital ulcers with inflamed cartilage), PFAPA syndroom, Sweet syndroom, Langerhans cel histiocytose), en tenslotte bij HIV. Herpes simplex recidivans, en andere oorzaken van orale ulceraties moeten worden uitgesloten.
Etiologie:
De oorzaak van de gewone aften is niet precies bekend. Genoemd worden ijzer, foliumzuur en vitaminedeficiënties (B1, B2, B6, B12), stress, lokaal trauma/beschadiging (pathergie), infecties, allergische reacties, een genetische aanleg, en abnormale reacties van het immuunsysteem. Onder rokers komt het minder voor.
Differentiaal Diagnose:
herpes simplex, hand-foot-and-mouth disease, candida, diepe mycose, lues, stomatitis van Plaut-Vincent, contactdermatitis, Behçet, erythema multiforme, pemphigus, m. Reiter, lichen planus, SLE, maligniteit, lokaal trauma (mechanisch, chemisch, contactallergisch), geneesmiddelen (NSAID’s, cytostatica). Lab: BSE, leuko’s, diff, ijzer, ferritine, foliumzuur, vitamine B-12, zonodig KOH, schimmelkweek, virus kweek of PCR. Eventueel circulerende immuuncomplexen en aanvullend onderzoek naar onderliggende syndromen.
Therapie:
Aften gaan over het algemeen vanzelf over in 4-14 dagen. Eventueel onderliggend lijden aanpakken (glutenvrij dieet bij coeliakie), zonodig mineralen/vitaminen suppletie. Bij veel hinder kunnen onderstaande therapeutica worden uitgeprobeerd:
Lokale steroïden:
R/ triamcinolon 0.1% in hypromellosezalf 20% FNA of in oculentum simplex (15 g), 4-6 dd aanstippen met wattenstaaf.
R/ klasse III (Topsyne gel) of klasse IV (Diprolene hydrogel, Dermovate hydrogel) gels, 4-6 dd aanstippen.
R/ corticosteroid dosis-aerosols: beclomethason (Becotide 100, Becloforte 250, Aerobec 100 of 250), budenoside (Pulmicort 200), of fluticason (Flixotide 125 of 250), 4-6 dd sprayen op de aften.
R/ Kenacort-A 10 of 40 (triamcinolon) onverdund intralesionaal.
R/ Buccalsone (hydrocortisonsuccinaat) zuigtab. à 2 mg. S/ 3-4 dd 1 tab tegen aften aan laten smelten (effect gering).
Lokale analgetica:
R/ lidocaïne 2% orale gel FNA, 4-6 dd aanstippen of spoelen, of voor de maaltijden.
R/ EMLA crème, 4-6 dd aanstippen met wattenstaafje.
Antiseptica en lokale antibiotica:
R/ tetracycline mondspoeling 5% (50 mg/ml) FNA (100 ml). 4-5 dd 5 min spoelen met 5 ml en dan uitspugen.
R/ caps tetracyclini 250 mg FNA no. 60. S. Capsule inhoud oplossen in 5 ml water. 4-6 dd 5-10 min spoelen.
R/ tetracycline 3% in oculentum simplex FNA.#
R/ chloorhexidine mondspoelvloeistof (Collutio chlorhexidini 0.2% FNA, Corsodyl), 2 dd 2 min spoelen met 10 ml.
R/ Hibitane (chloorhexidine) zuigtabletten 2.5 mg, 1 tab per uur (effect gering).
R/ natriumperboraat spoelvloeistof (Bocasan, zakje à 1.7 g voor 30 ml water), 3 dd 2-3 min spoelen.
R/ waterstofperoxide 3% FNA, 4 dd mondspoelen met 10-15 ml 1:1 verdunde oplossing.#
R/ zilvernitraatoplossing 2% of aanstippen met zilvernitraatstift.#
Combinaties:
R/ tetracycline 3% in lidocaïne 2% orale gel FNA.#
R/ triamcinolon 0.1%, tetracycline 3% in lidocaïne 2% orale gel FNA.#
R/ triamcinolon 0.1%, tetracycline 3% in hypromellosezalf 20% FNA.#
Diversen:
R/ Ulcogant (sucralfaat) suspensie 200 mg/ml, sachets a 5 ml/flacon 250 ml. 4 dd lokaal spoelen met 5 ml.
R/ Zendium tandpasta.
R/ zinksulfaat (1-3 dd 1 caps zinci sulfas à 200 mg).
R/ Aphthasol (amlexanox 5%) is een product uit de VS, nog niet verkrijgbaar in Nederland.
R/ Pyralvex (salicylzuur, antrachinonglycosiden) applicatievloeistof, 10 ml. Effect dubieus.
R/ orale anticonceptiva, als er een relatie lijkt te zijn met de menstruatie. Evidence gering.
Systemische therapie (NB: onderstaande middelen komen alleen voor de ernstiger vormen in aanmerking).
R/ korte kuur prednison bij hevige aanval (20-40 mg per dag gedurende 3-5 dagen).
R/ doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 2-4 weken.
R/ colchichine 2-3 dd 0.5 mg.
R/ thalidomide 100-200 (50-400 mg per dag (bewustzijnsverklaring nodig).
R/ Dapson (diaminodifenylsulfon, DDS) 50-100 mg per dag.
R/ ciclosporine 3-5 mg/kg (of topicaal 3 dd 500 mg/5ml), m.n. bij m. Behçet.
R/ mesalazine systemisch (of lokaal mesalazine 5% in oculentum simplex) bij verdenking op orale Crohn.#
R/ cimetidine (m.n. bij PFAPA syndroom).
R/ pentoxyfylline 3 dd 400 mg (evidence gering).
Bron: www.huidziekten.nl
Meer informatie (NTvT) over syndroom van Behçet
Referenties:
1. Green JJ, Jorizzo JL. Aphthous stomatitis. In Lebwohl M, Heymann WR, Berth-Jones J, Coulson I. Treatment of skin disease. Mosby, London, 2002, pp. 53-57.
2. Orbak R, Cicek Y, Tezel A, Dogru Y. Effects of zinc treatment in patients with recurrent aphthous stomatitis. Dent Mater J 2003;22:21-29.
3. Fridh G, Koch G. Effect of a mouth rinse containing amyloglucosidase and glucose oxidase on recurrent aphthous ulcers in children and adolescents. Swed Dent J 1999;23:49-57.
4. Binnie WH, Curro FA, Khandwala A, Van Inwegan RG. Amlexanox oral paste: a novel treatment that accelerates the healing of aphthous ulcers. Compend Contin Educ Dent 1997;18:1116-1118.
5. Collier PM, Neill SM, Copeman PW. Topical 5-aminosalicylic acid: a treatment for aphthous ulcers. Br J Dermatol. 1992;126:185-188.
