Onderzoeksuitkomsten: vragenlijst samenwerking tussen mondhygiënisten en tandartsen (deel 1)

Onlangs werd er een onderzoek uitgevoerd onder vrij gevestigde mondhygiënisten. Hieruit zou blijken dat er wel wat te verbeteren valt qua communicatie tussen tandartsen en externe mondhygiënisten. Zowel KNMT als NVM-mondhygiënisten geven aan dat er met name op bestuurlijk niveau weinig harmonie is betreffende taakherschikking en het onderwerp ‘de geregistreerde mondhygiënist’. Maar dat er in het werkveld wel sprake is van harmonie en goede samenwerking. Onze redactie vroeg zich af in hoeverre deze uitspraak klopt.

Op onze redactie werken geen wetenschappers maar we hopen wel dat de antwoorden op de vragenlijsten een inspiratiebron zouden kunnen zijn voor wetenschappelijk onderzoek. De redacteur van dit artikel heeft wel een achtergrond in mondzorg, organisatiepsychologie, toegepaste psychologie, HR, teamcoaching en business coaching.

Werkwijze

Na het opstellen van de vragenlijst is deze door chatGPT verbeterd zodat de vragen zo min mogelijk sturend zouden worden. Hierna zijn er vragen verwijderd die te dubbel op waren. De vragenlijsten zijn via social media (zoals Mondzorgforum) verspreid, via dentalinfo.nl en via DentalCens. het grote bereik reageerden slechts 44 tandartsen, waarvan er 2 de enquête moesten verlaten omdat zij enkel met externe mondhygiënisten werkten. 97 mondhygiënisten waren respondent.

Relevantie

Dat het topic samenwerken weleens aan de orde mocht komen blijkt uit de antwoorden van de mondhygiënisten.

Van de 97 mondhygiënisten zijn er slechts 2 die neutraal staan tegenover samenwerken, 22% vindt dit belangrijk en 75% vindt dit heel belangrijk.

Opvallend is dat zowel de tandartsen als mondhygiënisten ervaring hebben opgedaan met meerdere collega’s. Niet alleen door praktijkgroei maar ook doordat mondhygiënisten van praktijk zijn geswitcht. Slechts 10 mondhygiënisten geven aan nooit geswitcht te zijn en 4 van hen werkt langer dan 25 jaar. Voor de helft speelde de samenwerking geen rol in de reden om te wisselen van praktijk. Voor de andere helft was dit wel een reden en voor 30% van de wisselaars was dit de hoofdreden.

Ruime ervaring

De tandartsen werken vaak met zowel interne als externe mondhygiënisten, maar liefst 66% van de respondenten.

43% van de tandartsen heeft ervaring met 2-5 mondhygiënisten, 23% met 6-10 mondhygiënisten en 30% met zelfs meer dan 10. 16% van de mondhygiënisten heeft ervaring opgedaan met 2-5 tandartsen, een kwart deed met 6-10 tandartsen werkervaring op en het grootste deel, namelijk 59%, werkte met meer dan 10 tandartsen samen.

Ook het aantal jaren ervaring van de tandartsen waren meestal ruim waardoor hun antwoorden betrouwbaarder worden. 45% heeft zelfs meer dan 20 jaar ervaring met het samenwerken met mondhygiënisten. Interessant omdat de wat oudere tandarts regelmatig wordt beticht van ouderwetse ideeën en minder goed zou samenwerken. Slechts vier tandartsen gaven aan nog maar 1-5 jaar deze ervaring te hebben. Ook werken zij heel regelmatig samen. 54% werkt dagelijks met een mondhygiënist samen en 38% meerdere keren per week. Het aantal ervaringsjaren van de mondhygiënisten was meestal hoog. 35% had meer dan 25 jaar ervaring in tegenstelling tot 13% die maar 1-5 jaar ervaring hadden. 20% hadden 21-25 ervaringsjaren en 13% had 6-10 jaren ervaring.

Tevredenheid tandartsen over samenwerken met mondhygiënisten

We gaan meteen over tot de hamvraag: Hoe tevreden zijn mondhygiënisten en tandartsen over samenwerking in het algemeen? Slechts 3 tandartsen gaven aan dat ze matig tevreden zijn over het samenwerken met de mondhygiënist. Zij werkten dagelijks samen gedurende meer dan 16 jaar. Frappant was dat zij verderop in de enquête aangaven dat er maar weinig  tot geen echte contactmomenten waren zoals een vergadering, overleg of feedback.

Gelukkig is de ervaring betreffende samenwerking voor 52% van de tandartsen heel goed en voor 38% goed te noemen. Opvallend is dat hun ervaring met mondhygiënisten onder 1 dak veruit beter scoorde dan de ervaring met externe mondhygiënisten.

71% van de tandartsen gaf aan dat hun ervaring met de interne mondhygiënist beter was dan met een externe. 8 tandartsen vonden dat beide ervaringen even goed zijn. Ook in het nu zijn tandartsen heel tevreden met de huidige mondhygiënisten waarmee ze samenwerken. 64% heeft zelfs een hele goede ervaring.

Tevredenheid mondhygiënisten over samenwerken met tandartsen

Ook de mondhygiënisten zijn meestal tevreden. In het algemeen wordt de ervaring als goed bestempeld door 56% van de respondenten. Toch zijn ze minder tevreden dan de tandartsen, want maar 23% zegt een hele goede algemene ervaring te hebben terwijl dit voor de tandartsen 52% is.

Daar waar bij de tandartsen slechts enkelen een matige ervaring hebben, werden bij de mondhygiënisten ook ‘slecht’ (3%) en ‘heel slecht’ (5%) genoemd. Wel is in de tijd de tevredenheid toegenomen.

Met de tandartsen waarmee de mondhygiënisten nu samenwerken heeft een kwart een hele goede ervaring en 48% noemt het een goede ervaring.

Overlegmomenten

Bij de vraag hoe vaak er overleg zou zijn tussen de tandarts en mondhygiënist leverde een tandarts als kritiek dat hij/zij dit een vreemde vraag vond. Want er zou toch bij elke behandeling een overleg zijn en dat zou compleet normaal zijn. Maar dit bleek toch anders in elkaar te zitten want slechts 8 tandartsen hebben bij elke behandeling overleg. Ook de mondhygiënisten gaven aan dat dit lang niet altijd het geval is. Welgeteld was er eentje die wel bij elke behandeling overleg heeft met de tandarts.

Bij de mondhygiënisten die meer dan 3 contactmomenten aangaven (bijvoorbeeld als ze het zelf nodig achten, als de tandarts het nodig acht, bij voorbehouden handelingen, bij geplande vergaderingen, bij complexe gevallen) had 37% een hele goede ervaring en 14% een matige ervaring.

Dus er kan niet direct beantwoord worden of veel overleg een goede samenwerkingservaring zou opleveren voor de mondhygiënisten.

Er waren 13 (30%) tandartsen die sporadisch/zo nodig overleggen met hun mondhygiënisten en bij 10 van hen bevalt de samenwerking heel goed. 40% van de tandartsen overlegt alleen bij complexiteiten. 43% van de mondhygiënisten heeft overleg tijdens een geplande vergadering. Tandartsen geven aan dat er niet veel overleg plaatsvindt tijdens een geplande vergadering met de mondhygiënist.

Overleg bij belangrijk moment

Bijzonder is dat tijdens een heel belangrijk moment voor mondhygiënisten – het opstellen van een parodontale diagnose en deze tegen de tandheelkundige diagnose leggen zodat de prognose duidelijk wordt –  dit voor slechts voor 4% van de mondhygiënisten altijd een overlegmoment is. 46% overlegt hierbij nooit, waarbij 8% daar wel om heeft gevraagd. 36% overlegt dan soms.

Overleggen op de juiste momenten lijkt dus verre van zelfsprekend te zijn. Je kunt je afvragen waarom.

Staan tandartsen en mondhygiënisten open voor elkaars blik? Staat de term ‘zelfstandig’ en het aanmoedigen hiervan misschien overleg in de weg? Voelt het als falen als je elkaars hulp inschakelt? Of wat speelt hier precies? Zitten beide professionals wellicht op elkaar te wachten om het initiatief hierin te nemen? Wiens verantwoordelijkheid is het om elkaar in te schakelen? Is het te vrijblijvend en zou dit meer structuur en richtlijnen behoeven en waarom zouden we geen centrale dagstarts hebben met elkaar en een debriefing? Met dit laatste heeft ondertekende een goede ervaring. Tandartsen zouden er goed aan doen om zelf actief te bekijken welke patiënten er vandaag gepland staan en bij wie er nog tekst en uitleg nodig is. “Ik hoor wel wanneer je vragen hebt”, is te abstract en zorgt dat er waarschijnlijk geen tijd is ingepland waardoor er geen ruimte in letterlijke en figuurlijke zin meer overblijft.

De afspraak om als mondhygiënist een ‘taak’ te sturen via de software naar de tandarts zo gauw je een parostatus hebt gemaakt, kan ook werken.

Dat is handig omdat je dan niet die tandarts moet opzoeken die ergens in het pand zit en vast net op dat moment heel druk is en niet kunt storen. Je moet dan wel checken of de taken echt bekeken zijn. Helaas is dat regelmatig niet het geval en kun je er alsnog achteraan.

Voorbehouden handelingen

Er bestaat discussie of de mondhygiënist in opdracht zou moeten werken van de tandarts of hierin geheel zelfstandig zou kunnen opereren. Met name röntgenfoto’s vervaardigen lijkt een heet hangijzer. Tandartsen zouden vinden dat een mondhygiënist niet zelfstandig mag indiceren. Dus je zou verwachten dat in de praktijk op zijn minst een opdracht zou worden gegeven aan mondhygiënisten die zelf röntgenfoto’s maken en er overleg is tussen beiden.

Een vraag die de mondhygiënisten wel beantwoordden maar de tandartsen niet, was of er specifiek over voorbehouden behandelingen overleg plaats vond per patiënt. Dit werd bij slechts 28% gedaan. Wel moeten we hierbij wellicht in het achterhoofd houden dat er sprake kan zijn geweest van geregistreerde mondhygiënisten, wat we niet hebben uitgevraagd. Wel is nagevraagd of de mondhygiënist in kwestie geen voorbehouden handelingen doet. Dat laatste geldt slechts voor 2 mondhygiënisten. Een antwoord was heel bijzonder: Deze mondhygiënist gaf aan nooit voorbehouden handelingen te doen maar maakte wel altijd zelf de röntgenfoto.

28% krijgt nooit een opdracht voor een voorbehouden handeling. 26% krijgt dit soms, 10% krijgt dit altijd en 35% heeft een doorlopende opdracht. Frappant is dat slechts 2 hiervan aangaven te overleggen over de voorbehouden handelingen specifiek.

Ook werd aan de mondhygiënisten gevraagd of zij zelf altijd de röntgenfoto’s (solo’s) maakten die ze nodig hadden of dat ze deze wel/niet van de tandarts kregen als ze hierom vroegen. 23% (22 mondhygiënisten) maakten deze foto’s altijd zelf. Slechts 2 van deze respondenten lijken dit te overleggen en 7 van hen krijgen hiervoor nooit opdracht, slechts 3 krijgen hiervoor altijd opdracht per patiënt. 8 van hen hadden een doorlopende opdracht en 2 kregen deze soms.

6% van de mondhygiënisten die vraagt om een foto van de tandarts krijgt deze foto nooit. 9% krijgt niet de solo waar ze om vroegen, maar bijvoorbeeld een bitewing of een OPG. 35% krijgt soms de foto waar ze naar vragen en gelukkig krijgt 49% deze altijd.

Van de 19 mondhygiënisten die nooit samen de röntgenfoto bekijken, krijgen 11 nooit opdracht om een solo te maken. 5 bekeken deze dan soms samen. Van diegenen die zelf foto’s maken, bekijken er 5 altijd samen met de tandarts naar. Eentje doet dit nooit, de meeste doen dit soms.

Mondhygiënisten die nooit samen kijken naar röntgenfoto, ook niet als ze er naar vragen, zijn met zijn 21-en en dus met 22%. Zij bekijken ook nooit de parostatus samen, ook niet als ze er naar vragen.

Dezelfde boodschap

Van de gehele groep mondhygiënisten zijn er 9 die niet hetzelfde verhaal houden naar de patiënt. Zij houden dus een andere uitleg naar de patiënt dan de tandarts. 7 van hen bekijken niet de röntgenfoto samen met de tandarts en dat zou kunnen verklaren waarom zij een verschillend verhaal houden.

Dus het samen bekijken naar de röntgenfoto’s lijkt een grote factor van invloed te zijn om tot een zelfde verhaal (zoals de diagnose en behandelplan) te komen.

Van diegenen die altijd samen de röntgenfoto’s bekijken (18%), houdt 30% altijd hetzelfde verhaal en 53% meestal hetzelfde antwoord en de rest soms. In het algemeen houdt 20% altijd hetzelfde verhaal en 51% meestal hetzelfde verhaal en 20% soms.

Maar 4 % van de ondervraagde mondhygiënisten besprak altijd samen de eerste parostatus.

45 mondhygiënisten bekeken nooit samen de parostatus, ook niet als ze erom vroegen. 18% van deze groep hield nooit hetzelfde verhaal als de tandarts, 46% meestal hetzelfde verhaal, 27% soms hetzelfde verhaal en 9% altijd hetzelfde verhaal.

De herbeoordeling of evaluatiestatus wordt nog minder bekeken.

Slechts een mondhygiënist bekijkt deze altijd gezamenlijk, 14% bekijkt deze meestal samen, 38% bekijkt deze soms samen, 40% bekijkt deze nooit samen waarvan 5 mondhygiënisten ook geen respons kregen op hun verzoek om dit wel samen te doen.

 

Binnenkort volgen nog twee delen van de onderzoeksresultaten

 

Door:
Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist. Vragenlijst uitgezet via dentalinfo.nl